‘Bumerang’ göktaşı: Dünya’yı terk edip geri dönen ilk taş olabilir

Birkaç yıl önce Fas’taki Sahra Çölü’nden toplanan koyu kırmızımsı kahverengi bir taş, uzaya savrulan ve binlerce yıl dolaştıktan sonra şaşırtıcı bir şekilde bozulmadan evine dönen bir ‘Dünya taşı’ gibi görünüyor. Bilim insanları bu konuda haklı çıkarsa söz konusu taş, adeta bir bumerang gibi davranan ilk göktaşı olacak.

Bunu keşfeden ekibin çalışması geçen hafta uluslararası bir jeokimya konferansında sunuldu ve henüz hakemli bir dergide yayımlanmadı. Almanya’daki Frankfurt Goethe Üniversitesi’nde jeolog olan ve yeni çalışmada yer almayan Frank Brenker, “Bence bunun bir göktaşı olduğuna şüphe yok. Tartışmaya konu olan şey gerçekten dünyadan olup olmadığı” diyor.

İlk analizler bu sıra dışı taşın Dünya’daki volkanik kayalarla aynı kimyasal bileşime sahip olduğunu gösteriyor. Bununla birlikte yapısındaki bazı elementler daha hafif bir forma evrilmiş. Jeologlar, bu daha hafif versiyonun yalnızca uzaydaki kozmik ışınlarla etkileşime girdiklerinde ortaya çıktığını ve bunun da kayanın Dünya’nın ötesine seyahat ettiğini gösteren iki önemli kanıttan biri olduğunu söylüyor.

Resmi adı Kuzeybatı Afrika 13188 (NWA 13188) olan bu göktaşının keşfine öncülük eden Fransız Ulusal Bilimsel Araştırma Merkezi’nde jeofizikçi olan Jerome Gattacceca, bu hafif elementlerin yoğunluğunun ‘Dünya’da gerçekleşen süreçlerle açıklanamayacak kadar yüksek olduğunu’ söylüyor.

Bedeviler bulmuş

1,4 kiloluk NWA 13188, 2018 yılında Fransa’daki Sainte Marie aux Mines kentinde düzenlenen mineral ve mücevher fuarında Sorbonne Üniversitesi’nden emekli Fransız profesör Albert Jambon tarafından satın alındı. Jambon, göktaşı avcıları ve satıcılarıyla iletişim halinde olduğunu ve son 20 yılda üniversite için yaklaşık 300 göktaşı satın aldığını söylüyor.

Göktaşını Jambon’a satan Faslı tüccar, bunu Sahra’da tuhaf taşlar toplayan Bedevi kabilelerden satın aldığı için NWA 13188’in Dünya’ya yeniden girdikten sonra tam olarak nereye indiği bilinmiyor.

Gattacceca ve meslektaşları, taşın ilk olarak 10 bin yıl önce bir asteroidin Dünya’ya çarpmasının ardından uzaya savrulduğundan şüpheleniyor. KayalarI bu kadar yükseğe fırlatabilecek tek doğal olay volkanik bir patlama olabilir ancak jeologlar bu olasılığın bulgular sebebiyle pek mümkün olmadığını düşünüyor. Geçen yıl rekor kıran Hunga Tonga Hunga Ha’apai denizaltı yanardağından fırlayan kayalar bile 58 kilometre ile atmosferin dışına çıkamadan geri düştü.

NWA 13188, atmosferi aşarak uzaya savrulduğunda uzakta patlayan yıldızlardan kaynaklanan ve Güneş Sistemi’ne ışık hızında nüfuz eden yüksek enerjili parçacıklardan oluşan galaktik kozmik ışınlara maruz kalabilirdi. Bu tür ışınların göktaşlarını bombaya tuttuğu ve geride berilyum-3, helyum-10 ve neon-21 gibi belirgin, tespit edilebilir izler bıraktığı biliniyor. NWA 13188’de bu elementlerin seviyeleri Dünya’daki herhangi bir kayada bulunandan daha yüksek olsa da diğer göktaşlarından daha aşağıda kalıyor. Bilim insanları bu ilginç kayanın atmosfere yeniden girmeden önce Dünya’nın yörüngesinde yaklaşık 2000 ila birkaç 10 bin yıl geçirmiş olabileceğini düşünüyor.

Peki taşın uzaya yolculuk yaptığını düşündüren ikinci kanıt ne? Uzay taşlarının atmosferden geçerek yeryüzüne ulaştığı sırada oluşan ve füzyon kabuğu olarak adlandırılan erimiş yüzeydeki parlak tabaka.

Daha yaşı öğrenilemedi

Ekip göktaşının kökenini gösterebilecek yaş faktörünü de henüz belirleyemedi. Kaya, sınıflandırılmamış akondritler arasına katıldı. Bu sınıftaki göktaşlarının yaşının 4,5 milyar yıl olduğu düşünülüyor ki bu da Güneş Sistemi’yle aynı yaşta olduğunu gösterir. Ancak NWA 13188 bir Dünya taşıysa mantıken çok daha genç olmalı.

Ekibin diğer jeologları bunun gerçekten bir bumerang göktaşı olduğuna ikna edebilmesi için daha fazla araştırma yapması gerekiyor.

10’ca bilim arasından: Satürn’ün halkalarından Microsoft’un riskli kumarına haftanın 10 bilim haberi