10 yıllık ‘İnsan Beyni Projesi’nde sona gelindi
10 yıl, 500 bilim insanı, Avrupa Birliği tarafından sağlanan 600 milyon euro kaynak... En iddialı bilim araştırmalarından biri olarak gösterilen 'İnsan Beyni Projesi'nde nihayet sona gelindi. Hedef, beynin tamamını bilgisayarda modelleyerek anlamaktı. Peki araştırma ne kadar başarılı oldu?
İnsan beyninin temporal lobundan bir nöron devresinin dijital görüntüsü. Fotoğraf: Nature / Nicolas Antille
İnsan Beyni Projesi’nin (Human Brain Project – HBP) iki günlük kapanış etkinliği 12 – 13 Eylül 2023 tarihlerinde Almanya’nın Jülich şehrinde düzenleniyor. Proje boyunca 500 civarında bilim insanı binlerce makale yayınlayarak nörobilim alanına katkıda bulundu. Bugün, 10 yıl öncesine göre beyni daha iyi anlıyorsak bunda HBP’nin büyük etkisi var.
Projenin hedefi insan beynini bütün yönleriyle anlamaktı. Prestijli bilim yayını Nature, HBP’nin sonuçlarını değerlendirdiği yazıda, hedefe tam olarak ulaşılamadığını yazdı: “Bu hedef başından beri pek çok bilim insanı tarafından fazla iddialı bulunuyordu. Proje birkaç kez yön değiştirdi ve bilimsel çıktılar parçalı bir hal aldı.”
Peki HBP araştırmaları insanlığa beyinle ilgili yeni neler söylüyor? İlerleme kaydedilen konulardan bazıları şöyle: En az 200 beyin bölgesinin ayrıntılı 3D haritaları oluşturuldu. Körlüğün tedavisine yönelik beyin implantları geliştirildi. Süper bilgisayarların bellek ve bilinç gibi işlevleri modellendi, çeşitli beyin hastalıklarının tedavilerinde ilerleme sağlayabilecek bilgi edinildi.
Farklı bölgeleri birbirine bağlayan liflerin mimarisini gösteren bir beyin kesiti. Fotoğraf: Markus Axer, Katrin Amunts
İnsan Beyni Projesi’nin en önemli çıktılarından biri de EBRAINS adlı sanal platform. EBRAINS, dünyadaki bilim insanlarının simülasyonlar ve dijital deneyler yapmak için kullanabileceği bir dizi araç ve görüntüleme verisinden oluşuyor. Bu platformun nörobilim çalışmalarına temel olması bekleniyor.
Oyunlar ve Bulmacalar