Cüce gezegen Quaoar’ın ‘imkansız’ halkası ikiye çıktı
Gökbilimciler bu yılın başlarında Neptün'ün ötesinde, çapı Ay'ın yaklaşık üçte biri kadar olan küçük bir gezegenin, sahip olmaması gereken bir halkaya sahip olduğunu duyurdu. Bir tane halkaya sahip olması zaten şaşırtıcıyken 'imkansız' olan ikinci bir halkası ortaya çıktı.
Bir sanatçının Quaoar ve halkasının nasıl göründüğüne ilişkin izlenimi. Fotoğraf: ESA
Kuiper kuşağında yer alan bir cüce gezegen olan Quaoar, Michael Brown ve Chad Trujillo adındaki iki gökbilimci tarafından 2002 yılında keşfedildi. O zamandan beri yapılan çalışmalar, bu cüce gezegenin yaklaşık 1,110 km çapında olduğunu gösterdi ki bu da yaklaşık olarak Plüton’un yarısı kadar olduğu anlamına geliyor. Araştırmacılar ayrıca bu cüce gezegenin yüzeyinde donmuş su olduğunu ve kriyovolkanizma izleri taşıdığını buldu.
Ancak gezegenle ilgili en ilginç bulgu, bu yılın şubat ayında Quaoar’ın etrafında bir halka keşfedilmesiydi. Bu da halka sistemlerinin ve uydularının nasıl oluştuğuna dair teorilerin sorgulanmasına neden oldu.
Neden mi? Roche sınırı olarak bilinen mesafeden daha yakın yörüngede dönen maddeler gelgit kuvvetleriyle birbirinden ayrılma eğilimindedir. Bu nedenle Roche sınırı içindeki bir halka halka olarak kalırken, Roche sınırının dışındaki bir enkaz halkası genellikle uyduya dönüşür. Quaoar’ın etrafındaki ilk halka gibi ikinci halka da Roche sınırı olarak bilinen mesafenin dışında yer alıyor. Quaoar’ın merkezinden 1,500 mil uzaklıktaki ikinci halka, şubat ayında açıklanan ve yaklaşık 2,500 mil yarıçapa sahip olan halkadan daha yakın.
Cüce gezegenin bu halkaları etrafında döndürecek ve onları koruyacak kadar kütle çekimine de sahip olmaması gerekiyor; çünkü kütlesi göründüğü kadarıyla çok küçük.
Her iki halka da teleskop görüntülerinde görünmüyor. Gökbilimciler gezegenin bu özelliğini, Quaoar’ın arkasından geçen uzak yıldızların ışığı engellemesi sayesinde dolaylı olarak buldu. Yıldız okültasyonları da denilen bu yıldız tutulmaları 2018’den 2023’e kadar Quaoar’ın başına dört kez geldi. Son olarak geçen yıl 9 Ağustos’ta başka bir okültasyon yaşandı ve gökbilimciler halka hakkında daha fazla bilgi edinmek umuduyla teleskoplarını bir kez daha Quaoar’a yöneltti.
Astronomy & Astrophysics Letters dergisinde yayımlanan yeni gözlemlerde ilk halkanın birkaç mil genişliğinde yoğun, dar bir çekirdeğe sahip olduğu ortaya çıkarken, ikinci bir halka da keşfedilmiş oldu.
Oyunlar ve Bulmacalar